P. Przedmowa Autorki
I. Wierzenia, mitologia i demonologia
II. Kultura religijna
III. Koło Swaroże 1997-1998
IV. Index nazw
Tłumaczył: Antoni Wacyk
Opracowanie redakcyjne: Zdzisław Słowiński
Korekta: Zbigniew Adamski
Copyright by Halina Łozko, Kijów 1994
Copyright for Polish edition by Toporzeł, Wrocław 1997
ISBN 83-85559-26-4
Wydawnictwo TOPORZEŁ, 50-950 Wrocław 2, skr. poczt. 81
Halina Łozko znana jako Zoresława, pierwsza po wiekach przerwy wołchwyni odradzającej się rodzimej wiary ukraińskiej, godnie nawiązuje do tradycji dawnych wierzeń i obyczajów Ukrainy.
Pochodzi z rodziny zachowującej pamięć o kulturowej odrębności tych ziem, podtrzymującej najlepsze osiągnięcia kultury ukraińskiej w całym ich bogactwie i różnorodności. Nie sposób sobie tego wyobrazić bez ciągłego kontaktu z przeszłością. Odwoływanie się do niej oznaczało również powrót do minionego, ale po części nadal żywego światopoglądu religijnego. Ponadto polegało też na odrzuceniu wszystkiego, co łączyło się z przymusem w sferze polityki, kultury czy obyczaju.
Halina Łozko to bez wątpienia osoba szczególnie predysponowana do pełnienia roli współczesnej kapłanki pradawnego kultu. Składają się na to z jednej strony wspomniane już tradycje rodzinne i zainteresowania, z drugiej zaś – tworząca ich podbudowę rzetelna wiedza naukowca. Formalne tego potwierdzenie stanowi praca na stopień kandydata nauk (odpowiednik naszej rozprawy doktorskiej), rozpatrująca dawną wiarę ukraińską jako żródło codziennego religijnego synkretyzmu. Problematyka tej rozprawy znalazła rozwinięcie i dopełnienie w innych publikacjach Autorki. Wystarczy wymienić pracę poświęconą zagadnieniom ukraińskiego ludoznawstwa (po wielu perypetiach wydano ją w 1995 r.), zbiorek modlitw do dawnych bóstw, współautorstwo Słownika religioznawczego, Historii religii Ukrainy, liczne artykuły w prasie fachowej i w pracach zbiorowych. Prócz tego Halina Łozko wydaje czasopismo „Swaróg”, którego łamy często goszczą interesujące artykuły o dziejach i wierze dawnych Ukraińców. Obecnie Autorka pracuje w Ukraińskim Instytucie Podnoszenia Kwalifikacji Kadry Kierowniczej Oświaty, jest także związana z Narodową Akademią Nauk Ukrainy.
Tak więc z całym przekonaniem da się powiedzieć, że Halina Łozko w pełni odpowiada takiemu obrazowi wołchwiyni, jaki potrafimy odtworzyć na podstawie źródeł. Siłą rzeczy musiała przeto podjąć próbę ogólnego, przy tym zarówno popularnego, jak i kompetentnego zaprezentowania wierzeń religijnych dawnej Ukrainy. Rezultat ma Czytelnik przed sobą. Udostępnienie tej książeczki polskim odbiorcom wypada uznać za pożyteczne z kilku powodów. Przedstawia ona w sposób interesujący problemy i fakty niezbyt dotąd spopularyzowane, właściwie nieobecne w świadomości przeciętnego Czytelnika. Opisuje zjawiska religijne wspólne wszystkim ludom słowiańskim, w tym i naszym przodkom. Pozwala poznać kształtujący się obecnie nowy model ukraińskiego patriotyzmu, świadomie sięgającego do swych pradawnych źródeł, umożliwia też lepsze zrozumienie nieprzypadkowej aktywności kobiet na tym właśnie polu. Należy wreszcie pamiętać o tym, że w rodzimej, ukraińskiej kulturze duchowej obecna jest świadomość wyrastania z przyrody, bardzo głębokiego w niej zakorzenienia, która to świadomość została zagubiona w kulturze polskiej.
Indeks OSÓB
Adalbert, bp 80, Adam Bremeński, kron. 63, Afanasjew Aleksandr 32, 33, 52, Anabazis (Scyta) 59, Anacharsis (Scyta) 59, Andriejew 9, Andrzej Bogolubski, ks. rus. 89, Aniczkow E. W. 29, Anna Jarosławna, ks. rus. 74, Ariusz 92, Askold, ks. rus. 30, 73, 77, 79, 84, 87,, Bazyli I Macedończyk, ces. biz. 77, Bazyli z Cezarei 94, Berynda Pamwo 40, 42, Bogomił (zw. Słowikiem), żerzec 85, Bojan 33, 74, Borys I, car bułg. 74, Brajczewski Mychajło 73, 76, 77, 81, 83, Brckner Aleksander 12, Budda 104,, Celsus 91, Cyprian, metropolita kij. i mosk. 95, Cyryl (Konstantyn), ap. Słowian 73, Cyryl Aleksandryjski 76, Czmychow Mykoła 70, Czokroborti Dżogonnath 54,, Danyłenko Walentyn 56, 65, Danyło, opat 59, Darajawausz (Dariusz) 53, 54, Dioklecjan, ces. rzym. 102, Dionizy, patriarcha konst. 94, Dionizy Areopagita 76, Dionizy Mały 75, 76, Dobrynia, tysięcznik 84-86, Dragomanow Mychajło 58, Al-Dżajhani, kron. arab. 60,, Eliasz 30, 43, 102, Eugeniusz IV, pap. 95, Ezdrasz 91, Ezechiel 90, 91,, Famincyn O. 40, Fedir, bp 89, Fed’kowicz Osyp-Jurij 75, Fiodorow Iwan 90, Focjusz, patr. 86, Franko Iwan 31, 90, 104,, Gedeon, metropolita 94, Gimbutas Marija 12, Gleb, ks. 88,, Hammurabi 90, 91, Herbord, kron. 62, Herod 93, Herodot 35, 59, 68, Hitler Adolf 53, Hnatiuk Wołodymyr 40, 51, Hruszewski Mychajło 79, Hystaspes, kr. 54,, Ibn Dast, kron. arab. 60, Ibn Fadlan Ahmad, kron. arab. 60, 66, Igor (Jarosławowicz), ks. rus. 89, Igor (Rurykowicz), ks. rus. 30, 65, 77-79, 84, Iłarion, metropolita 42, 58, 87, Izydor, metropolita 95,, Jagiełło, ks. lit. 95, Jaropełk, ks. rus. 79-81, 84, Jarosław Mądry, ks. rus. 87, 89, Jefymenko Ołeksandra 80, Joachim, patriarcha mosk. 95, Joannes (Jan) z Nikiu, kron. biz. 76,, Kij, ks. (= Kuwrat) 76, 79, Kolumban, św. 76, Konstantyn I Wielki, ces. rzym. 91, 92, Konstantyn VII Porfirogeneta, ces. biz. 78, 84, Kosiw Sylwester, metropolita 94, Kulisz Pantełejmon 32, Kuwrat patrz: Kij,, Leon IX, pap. 92, Leontij, bp 89, Lipkiwski Wasyl, metropolita kij. 95, Liutprand, kron. 74,, Łesia Ukrainka 45,, Maksencjusz 91, Malales Joannes (Jan) 26, Marr Nikołaj 35, Al-Marwazi, kron. arab. 82, Al-Masudi, kron. arab. 60, 64, Michał, metropolita 86, Michał III, ces. biz. 84, Michał Olelkowicz, ks. kij. 97, Mikołaj, bp. 92, Mirobóg, żerzec 65, 71, Mścisław, ks. rus. 87,, Neczuj-Łewycki Iwan 21, 36, 37, 48, Nestor, bp 89, Nestor, rocznikarz 40,, Ohijenko Iwan 94, Oleg, ks. rus. 65, 84, Oleg (Świętosławowicz), ks. rus. 81, Olga, ks. rus. 77-81, 84, Orchan 76, Ostrogscy (rodz.) 81, Ostrogska Anna Alojza 81, Ostrogski Aleksander 81, Ostrogski Fedir (Fiodor) 96, Otto I 80, Otto z Bambergu, św. 62,, Pachomiusz, mnich 94, Peron Anquetille du 53, Piłat 50, Prokopiusz z Cezarei, kron. biz. 46, 60, Puszkin Aleksandr 60, Putiata, tysięcznik 84, 85,, Roerich Nikołaj 55, Rybakow Boris 12, 29, 32, 59,, Sakson Gramatyk, kron. 62, 68, Salomon 91, Sargon I 90, Schoenfield 91, Skara Zachariasz 97, Sołowjow Władimir 99, Sriezniewski Izmaił 33, 72, Stalin Josif 95, Sudysław, ks. rus. 89, Sweneld 79, Szajan Wołodymyr 10, 11, 13, 52, 55, 60, 75, 104, Szepping D. 32, Szuchewicz Wasyl 75,, Świętosław, ks. rus. 79-82, 84,, Tatiszczew Wasilij 80, Teodozjusz Pieczerski 98, Tertulian 75, Thietmar, kron. 63, Tilak Balgangadhar 55, Toksaris (Scyta) 59, Trajan, ces. rzym. 39, Triewier Kamiłła 40, Tur, wiking 67,, Ugoniaj, tysięcznik 85, Ur-Nammu 90,, Włodzimierz, ks. rus. 29, 34, 35, 79, 82-85, 87, Włodzimierz Monomach, ks. rus. 87, Wsiewołod, ks. rus. 88,, Zełenin Dmytro 46, Znojko Ołeksandr 34, 36.
Indeks, POSTACI MITOLOGICZNYCH I ŚWIĘTYCH
Allah 104, Apollo 29, 33,, Baba Jaga 50, Bachus 39, Barbara, św. 102, Błażej, św. 33, Błyskawica (Perunica) 111, 112, Bogurodzica patrz: Maria (Matka Boska),, Ceres 37, Chmura 37, 49, Chors 29, 30, 64, Chrystus patrz: Jezus Chrystus, Czuhajster 44, Czur 111,, Dana 35, 36, 69, 102, 115, Dadźbóg 9, 23, 26-29, 33, 39, 51, 65, 101, 104, 107, 111, 116, Dad’ 105, Diana 36, Diduch 28, 29, 115, Dionizos 39, Dojna 36, Domania (Domasia, Domacha, Domcia) 43, Domowik 25, 26, 43, 113, Domowniczki 64, Duna 36, Dziady 64, 114,, Fortuna 46,, Grom 38, 112, Gromowik 49,, Hefajstos 26, Helios 26, Hyperion 26,, Jahwe 13, 52, 91, 92, 101, Jan Ewangelista 91, Jarowit 39, 108, Jaryło 38-39, 106, 109, 110, Jeleń 34, Jerzy Zwycięzca 30, Jezus Chrystus 13, 17, 29, 50, 51, 76, 81, 84, 88, 91, 92, 93, 96-98, 101, 102, 104, Józef, św. 102, Jupiter 30,, Katarzyna, św. 102, Klemens, św. 59, Kostrub 38, 39, 110, Kościej Nieśmiertelny 50, 67, Kronos 32, Kupajło 36-39, 106, 110, Kupała 31, 37, Kupidyn 37, Kybele 37,, Lasowik 43, 44, 112, Lato 38, Lela 25, 108,, Łada 25, 65, 106, 108, Łeszyj 44, Łukasz Ewangelista 91,, Macierz-Przodkini 12, Mać-Ptak 12, Ma-Donna 36, Maja 109, Marcin, św. 102, Marek Ewangelista 91, Maria (Matka Boska) 29 (Bogurodzica), 51, 96, Maria Magdalena 93, Marzena 37, 38, 110, Mateusz Ewangelista 91, Matka Bogów patrz: Wielka Bogini, Matka (Macierz) Sława 12, Matka Ziemia 12, 106, 113, Merkury 32, 33, Miesiąc 29, 48, 49, 59, 106, 111, 114, Mikołaj, tzw. św. 115, Mojżesz 90, Mokosza (Mokosz) 29, 34-36, 65, 102, 106, 109, 114,, Neptun 44, Noe 90,, Odyn 30, 52, Orij 109, Owin 26, Owseń 109, 115,, Palikopa 111, Pan 44, Paraskiewa-Piątnica 36, 59, 102, Perun 10, 26, 30-33, 49, 64, 65, 69, 77, 84, 102, 106, 108, 111, Posejdon 44, Poświst 32, 112, 113, Prometeusz 51, Przeleśnik (Wąż) 45, Przodkowie 64,, Radogost 63, Remus 52, Rod 12 (Rod-Świętowit), 24, 25, 32, 33, 106, 115, Rodzanice 24, 25, 34 (Dziewy Życia), 51, 106, 112, 115, Romulus 52,, Sabaoth 29, 67, Saturn 32, Semiherakles 40, Słońce 29, 37, 38, 48, 49, 59, 69, Spas, Spasy 106, 111, 112, 115, Strzybóg 23, 31, 32, 112, 113, 116, Swarożyc 26, 63, Swarożyce 11, 25, Swaróg 11, 13, 23, 25-27, 29, 30, 32, 105, 111, 114, 115, Symargł 40, 106, 110, Szurala 44,, Światowid 12 (Świętowit), 32, 62-65, 68, 110, 113,, Tana patrz: Dana, Targitaos 27, Trojan (Trygław) 39, Tur (Cielec) 33, 34,, Uranos 32,, Walenty, św. 102, Warawa, syn Jezusa 93, Wełes 32-34, 49, 51, 65, 66, 77, 102, 106, 109, 115, 116, Wielka Bogini (Wielka Macierz, Matka Bogów) 25, 35, 37, 56, 57, Wiosna 106, 107, 116, Własij, św. 102, Wodnik 44, 108, 110, Wolsi 33, Wsiesław 29,, Zeus 30, Zima 38, 116, Zimowy Chłód 49, Ziusudra 90, Zorza 49,, Żar-ptak 49, 50, Żywia 109.
Indeks NAZW ETNICZNYCH
Antowie 46, Arabowie 46, 83 (l. poj.), Ariowie 53, 54, 68, Awarowie 74,, Białorusini 46, 95, Bułgarzy 84,, Chazarowie 77, Czesi 33,, Drewlanie 78,, Etruskowie 32, 37,, Grecy 30, 33, 37, 58, 78, 81 (Greczynka), 89,, Hellenowie patrz: Grecy, Hindusi 40, 54 (l. poj.), Hunowie 76,, Indianie 46, Indoeuropejczycy 10, Irańczycy 46, 54 (Pers), 68 (Persowie),, Kimmerowie 26, 61, 67,, Litwini 35, Lutycy 60, 63,, Łemkowie 48,, Moabici 67, Mołdawianie 34, Mongołowie 81,, Niemcy 52,, Persowie patrz: Irańczycy, Polacy 87, Polanie 29, Połowcy 87, Prasłowianie 10,, Ranowie 62, 63, Redarowie 63, Roksolanie 29, Rosjanie 46, Rumuni 34, Rusicze 9, 55, 60, 67, 69, 84, 98, Rusini 100, Rusowie 30, 77 (Rusy), 78 (Rusy), Rzymianie 32, 37, 39, 58, 91, 93,, Sarmaci 75, Scytowie 26, 40, 50, 67, 68, 75, 76, 114, Skandynawowie 33, 46, Słowianie 9, 11-13, 18, 27 (pd.), 39, 46, 57, 60 (wendyjscy), 63, 64 (nadbałt.), 69, 82 (zach.), 85, 100, 115 (zach.), Sumerowie 90,, Trakowie 68, Turcy 83,, Ukraińcy 10, 15, 17, 21-24, 26 (l. poj.), 36, 41 (l. poj.), 42, 46, 48- 51, 53, 55-58, 66, 68, 69, 89, 95, 96, 98 (l. poj.), 103, 104, 105, 116,, Waregowie 77-80, Węgrzy 97,, Żydzi 17, 52, 67, 71, 90, 91, 97 (l. poj.), 101
Słowianie i Słowianowierstwo 