Pierwszy grzmot

Pierwszy grzmot od dawien dawna był zwiastunem nadchodzącej wiosny i lata. W tym roku można było je usłyszeć wyjątkowo wcześnie, bo już w styczniu, a pierwsze poważne burze można było przeżyć już w lutym. Dlatego przedstawiamy wam kilka prognostyk związanych z tym zjawiskiem.

Ludowe prognostyki (z różnych okolic Polski):
• Jeżeli pierwszy grzmot na wiosnę, gdy jeszcze na rzekach lody, wróży to gradem w lecie.
• Pierwszy grzmot nad wodami, rzekami itp. oznacza grady i deszcze w lecie.
• Jak grzmi na zachodzie, to będzie słotne lato, na wschodzie – pogoda.
• Jak na połedniu grzmi, to żniwa dobre i suche, jak na północi, to liche w wodzie, na zachodzie średnie, na wschodzie zimne i liche.
• Kaj kukówka zastanie gołi las, będzie biedny czas, a jak zastanie zielone gaje, będą dobre urodzaje.
• Jak jest pierwszy grzmot, jak są liście na drzwach, to dobrze… A jak na goły las, to znaczy, że niedobrze, że nie będzie urodzaju.

Prognostyki te nawiązują do prastarego zwyczaju dzielenia roku na dwie zasadnicze pory: zimną i ciepłą, które w dawnej słowiańszczyźnie kojarzone były kolejno z okresem uśpienia bądź śmierci przyrody oraz z jej budzeniem się do życia i rozkwitem. Pierwszy grzmot jest zatem początkiem ciepłej pory roku, sygnał dla przyrody, by mogła śmielej zacząć rozkwitać. W polskiej tradycji ludowej grzmotowi przypisuje się szczególne znaczenie – otwiera on ziemię, otwiera okres wegetacji roślin.

Dla dawnych Słowian pierwszy grzmot był bardzo ważny, znaczył on więcej od kalendarzowego początku roku, gdyż rok tak właściwie rozpoczynał się dopiero wraz z wegetacją roślin. Nic w tym dziwnego – grzmot był traktowany jako znak od Peruna. U Słowian obowiązywał zakaz zażywania kąpieli do czasu pierwszego grzmotu po przesileniu letnim.

Magicznymi przedmiotami Peruna były kamienne strzałki – podłużne kamienie, zazwyczaj belemnity lub fulguryty. Znalezienie takiego przedmiotu traktowano jako dobry znak, dlatego takie przedmioty wkładano do kolebki niemowlęcia, pocierano nimi wymiona krów bądź też umieszczano je pod dachem domów. Znanym słowiańskim zwyczajem jest też uderzanie się kamieniem w głowę w momencie usłyszenia pierwszego wiosennego grzmotu. Rytuał ten ma na celu nadanie głowie odporności litej skały.

Jak tam u Was, słyszeliście już pierwszy grzmot tej wiosny?

Jeżeli ktoś lubi śledzić gdzie Perun bije w ziemię to zapraszam na stronę: http://www.lightningmaps.org/blitzortung/europe/index.php?lang=pl można nawet obejrzeć archiwalne uderzenia błyskawic w ziemię, ale śledzić także na żywo przebieg burzy.

Źródła:
A. Gieysztor, Mitologia Słowian.
A. Koper, Empiryczne i mitologiczne podstawy przepowiedni meteorologicznych. Czas w przepowiedniach, „Etnolingwistyka” 12, s. 233-250.